مروری بر زندگی و‌ آثارسرجیو لئونه»، فیلمساز مشهور سینما

مروری بر زندگی و‌ آثارسرجیو لئونه»، فیلمساز مشهور سینما
مُبدع سبکى نو در سینماى وسترن
امیر شریفی خضارتی
سه شنبه ۱۹ آذر ۱۳۹۸
 

سرجیو لئونه» (Sergio Leone) در سوم ژانویه سال ۱۹۲۹ میلادی در شهر رُم» پایتخت کشور ایتالیا به دنیا آمد. پدرش هنرپیشه و کارگردان سینما بود و مادرش هم فرانچسکا برتینی» نام داشت و بازیگر مشهوری بود که نقش نخستین زن خون‌آشام سینما را ایفا کرد.
سرجیو لئونه در ایام کودکی، سر صحنة فیلم‌های پدرش حاضر می‌گردید و به قول خودش، از کودکی در استودیوهای فیلمسازی بزرگ شد.
لئونه از ابتدای جوانی، کار در سینما را به عنوان دستیاری کارگردان شروع کرد و با فیلمسازان شاخصی از سینمای ایتالیا همکاری کرد که از آن‌جمله می‌توان به کارگردانانی همچون ویتوریو دسیکا»، لوئیجی کومانچینی» و ماریو کامرینی» اشاره داشت. به‌عنوان مثال، لئونه در فیلم معروف دوچرخه» (۱۹۴۸) ساختة ویتریو دیسکا» (۱۹۷۴ ـ ۱۹۰۱ م) غیر از اینکه دستیار کارگردان بود، نقش یک کشیش را هم در فیلم بازی کرد.
سرجیو لئونه پس از تجاربی که از همکاری با کارگردانان ایتالیایی به دست آورد، راهی هالیوود شد و در آنجا نیز به دستیاری کارگردانان مهمی همچون: مروین لروی»، رابرت آلدریچ»، رابرت وایز»، فردزینه‌من»، رائول والش» و ویلیام وایلر» پرداخت. به‌عنوان مثال، لئونه دستیار مروین لروی»، در ساخت فیلم به کجا می‌روی» (۱۹۵۱)، دستیار رابرت آلدریچ» در ساخت فیلم سودوم و گومورا» (۱۹۶۲) و دستیار فردزینه‌من» در ساخت فیلم داستان راهبه» (۱۹۵۹) بود.
همچنین لئونه در فیلم معروف بن‌‌هور» (۱۹۵۹) ساخته ویلیام وایلر» (۱۹۸۱ ـ ۱۹۰۲م)، غیر از اینکه دستیار کارگردان بود، سکانس معروف ارابه‌رانی را که حدود یازده دقیقه از فیلم است، کارگردانی نمود که این امر، برای او که در آن زمان یک جوان جویای نام بود، یک شانس بزرگ و در عین حال یک افتخار محسوب می‌شد.
لئونه تا قبل از اینکه اولین فیلم خود را در مقام کارگردان بسازد، در حدود ۶۰ فیلم دستیاری کارگردان کرد و به این ترتیب، با کوله‌باری از تجربه به سوی فیلم‌سازی روی آورد. نخستین فیلم لئونه در مقام کارگردان در سال ۱۹۶۱ با عنوان غول جزیره رودس» ساخته شد که علی‌رغم پرفروش بودنش، شهرت چندانی برای او به ارمغان نیاورد. اما دومین فیلم لئونه برای او اعتبار زیادی به وجود آورد و موجب مشهور‌شدن وی گردید.
این فیلم به خاطر یک مشت دلار» نام داشت که در سال ۱۹۶۴ با بازی کلینت‌ایستوود» ساخته شد. داستان این فیلم به وضوح برگرفته از فیلم معروف یوجیمبو» (۱۹۶۱) ساختة آا کوروساوا» (۱۹۱۰ ـ ۱۹۹۸م) است. البته یوجیمبو» هم اقتباسی سامورایی‌وار از یکی از داستان‌های دشیل همت» (۱۸۹۴ ـ ۱۹۶۱م) به نام خرمن سرخ» بود؛ اما به هر حال ایدة ساخت به خاطر یک مشت دلار» پس از دیدن یوجیمبو» در ذهن لئونه افتاد و به همین دلیل، فضای سامورایی یوجیمبو» را تبدیل به فضایی وسترن کرد.
او در این فیلم به جای توشیرو میفونه» (نقش اول فیلم یوجیمبو) از کلینت‌ایستوود» استفاده کرد. البته ایستوود گزینة نخست بازی در به خاطر یک مشت دلار» نبود؛ زیرا لئونه در ابتدا قصد داشت که این نقش را به چار برانسون» یا جیمز کابُرن» بسپارد؛ اما این دو بازیگر، بازی در این نقش را نپذیرفتند و نهایتاً نوبت به کلینت‌ایستوود» رسید که در آن زمان به عنوان بازیگر قراردادی شرکت یونیورسال» در نقش‌های کوتاهی ظاهر شده بود و با سریال وسترن روهاید» به تدریج در حال مشهور‌شدن بود.
اما به خاطر یک مشت دلار» و در دنباله آن ‌به خاطر چند دلار بیشتر» (۱۹۶۵) و خوب، بد و زشت» (۱۹۶۶) او را تبدیل به یک اسطورة وسترن با شمایلی متفاوت از دیگر وسترنرهای معروف تاریخ سینما همچون جان وین» (۱۹۷۹ ـ ۱۹۰۷م) و گری کوپر» (۱۹۶۱ ـ ۱۹۰۱م) کرد.
سومین فیلم لئونه با عنوان به خاطر چند دلار بیشتر» (۱۹۶۵) با بازی کلینت ایستوود» و لی‌‌وان کلیف» (۱۹۸۹ ـ ۱۹۲۵م) ساخته شد. داستان و حال و هوای این فیلم و حتی موسیقی آن (که ساختة‌انیوموریه» دوست دوران کودکی لئونه بود) به فیلم قبلی لئونه یعنی به خاطر یک مشت دلار» شباهت بسیاری داشت. این شباهت در پوسترهای تبلیغاتی دو فیلم نیز کاملاً محسوس است و شاید همین امر، لئونه را بر آن داشت تا این دو فیلم را تبدیل به یک تریلوژی» (سه‌گانه) وسترن نماید و نام خود را به‌عنوان بنیانگذار وسترن اسپاگتی» در تاریخ سینما جاودان کند.
سومین فیلم این تریلوژی» که در سال ۱۹۶۶ ساخته شد، خوب، بد و زشت» نام داشت. در این فیلم کلینت‌ایستوود»، لی‌وان‌ کلیف» و ایلای والاک» حضور داشتند. هزینة ساخت این اثر حدود یک میلیون دلار بود که از این نظر، از هزینة ساخت دو فیلم قبلی بیشتر است.
اما نکتة جالب این است که یک چهارم هزینة ساخت خوب، بد و زشت» به‌عنوان دستمزد بازیگری به ایستوود» پرداخت شد.
خوب، بد و زشت» بهترین فیلم ژانر وسترن اسپاگتی» است. این نوع وستر‌ن‌ها غالباً در کشور ایتالیا ساخته می‌شدند و البته دارای منتقدان و مخالفانی نیز بودند؛ به‌طوری که از دیدگاه برخی از صاحب‌نظران، وسترن‌های اسپاگتی از نظر محتوا و ساختار، هرگز به پای وسترن‌های آمریکایی نمی‌رسند و فاقد اصالت هستند. اما به هر حال، لئونه که سینمای وسترن را خوب می‌شناخت و به آن عشق می‌ورزید، از دیگر فیلمسازان ایتالیایی که در ژانر وسترن اسپاگتی» فیلم می‌ساختند، به شدت حمایت می‌کرد که از آن‌جمله می‌توان به تونینو والری» اشاره کرد که مدت‌ها دستیار لئونه بود و فیلم نام من هیچکس» را با بازی ترنس هیل» و هنری فاندا» کارگردانی کرد.
سرجیو لئونه در سال ۱۹۶۹ یک وسترن دیگر با عنوان روزی روزگاری در غرب» را ساخت. فیلمنامة این فیلم توسط لئونه نوشته شد و موسیقی آن طبق معمول به وسیلة انیوموریه» ساخته گردید.
بازیگران اصلی این اثر نیز چالیز برانسون» (۲۰۰۲ ـ ۱۹۲۰م) و هنری فاندا» (۱۹۸۲ ـ ۱۹۰۵م) بودند.
لئونة در دهة ۱۹۷۰ میلادی در مقام کارگردان فقط یک فیلم با عنوان سر تو ب رفیق» (۱۹۷۲) ساخت.
او در این دهه در فیلم ایل گاتوـ (۱۹۷۸) فقط به عنوان تهیه‌کنندة اجرایی حضور داشت؛ ضمن اینکه فکر اصلی ساخت فیلم نام من هیچکس» (۱۹۷۳) که توسط تونینو‌والری» کارگردانی شد، از سوی لئونه مطرح گردید و به وسیلة خود او تهیه شد.
مهمترین فیلم لئونه و شاهکار او در دهة ۱۹۸۰ میلادی ساخته شد. این فیلم که روزی روزگاری در آمریکا» (۱۹۸۴) نام داشت، فیلم متفاوت و به شدت غیرمنتظره بود.
این اثر در فهرست ده فیلم برتر مجله کایه دو سینما» در دهة ۱۹۸۰ میلادی جای گرفت و اعتبار بسیاری برای لئونه به ارمغان آورد و او را که تا آن زمان توسط منتقدان چندان جدی گرفته نمی‌شد، تا سر حد یک کارگردان مؤلف» ارتقاء داد.
این فیلم بسیار کار شده‌تر از آن است که همة ظرفیت‌ها و جزئیات نمایشی آن با یک بار دیدن، درک و فهمیده شود. البته این اثر در نمایش سینمایی‌اش، مثله و تکه تکه شد و بنابر نقل قول‌های موجود، این امر به مرگ قریب‌الوقوع لئونه سرعت بخشید. او در آخرین فیلمش توانست درسی در خلق یک سبک شخصی و انحصاری در دل قراردادی‌ترین قالب‌ها بر جای گذارد.
سرجیو لئونه در ۳۰ آوریل سال ۱۹۸۹ میلادی در سن ۶۰ سالگی درگذشت.

فیلمبرداری مستند بلند «پری» به کارگردانی سودابه مجاوری

فیلم‌های سه‌گانه عباس کیارستمی

کارگردان کشورمان غزاله شرکا درباره فیلم سینمایی دارجلینگ محدود اثر وس اندرسن می نویسد :